โซเดียมไบคาร์บอเนต (Sodium bicarbonate) หรือ เบคกิ้งโซดา (Baking Soda) เป็นสารประกอบทางเคมีที่มีค่าเป็นด่าง แต่จะมีความเป็นด่างน้อยกว่าโซเดียมคาร์บอเนต สามารถละลายได้เมื่อได้รับความร้อน ข้อเสียของสารประกอบชนิดนี้ คือ จะมีสารเคมีตกค้าง หากใช้ในปริมาณที่มากจนเกินไป และทำให้อาหารมีรสเฝื่อนได้ โดยสามารถแก้ไขได้ด้วยการเติมกรดลงไป เพื่อกำจัดสารตกค้างนั่นเอง
ผงฟู (Baking Powder)
ผงฟู หรือ เบกกิ้งพาวเดอร์ คือ สารเคมีชนิดแห้งที่นิยมนำมาใช้ในการทำขนมเพื่อให้แป้งขึ้นฟู แต่ต้องใช้ในปริมาณที่เหมาะสม ซึ่งผงฟูมีส่วนประกอบ ได้แก่ โซเดียมไบคาร์บอเนต เป็นส่วนประกอบหลักรวมกับสารที่มีฤทธิ์เป็นกรด เนื่องจากโซเดียมไบคาร์บอเนตนั้นมีค่าความเป็นด่างสูง จึงมีความจำเป็นต้องผสมกับสารที่มีฤทธิ์เป็นกรด เพื่อช่วยลดความเป็นด่างและคงค่าความเป็นกลางให้ได้มากที่สุด โดยเมื่อใส่ผงฟูในน้ำจะมีการทำปฏิกิริยากันจนเกิดเป็นฟองก๊าซได้
โซเดียมคาร์บอเนต (Sodium Carbonate)
โซเดียมคาร์บอเนต หรือ โซดา แอช หรืออีกชื่อที่คนทั่วไปรู้จักกันดี คือ โซดาซักผ้า เป็นสารประกอบประเภทเดียวกับเกลือ มีลักษณะเป็นผลึกเล็กๆ ผงสีขาว ไม่มีกลิ่น มีความสามารถในการดูดความชื้นจากอากาศได้ดี สามารถละลายน้ำได้แต่จะละลายในแอลกอฮอล์ได้เพียงเล็กน้อยเท่านั้น และเมื่อละลายน้ำแล้วจะมีฤทธิ์เป็นด่าง โดยปัจจุบันนิยมใช้เป็นสารเคมีในอุตสาหกรรมหลายชนิด ยกตัวอย่างเช่น แก้ว ผงซักฟอก สบู่ เป็นต้น
ประโยชน์ที่นอกเหนือจากการนำมาเป็นส่วนผสมของอาหาร
- ใช้ผสมน้ำเป็นน้ำยาล้างสารพิษจากผักและผลไม้ โดยนำเบกกิ้งโซดาครึ่งช้อนโต๊ะมาผสมกับน้ำประมาณ 10 ลิตร จากนั้นนำผักผลไม้ที่ต้องการล้างสารพิษมาแช่ไว้ประมาณ 15 นาที แล้วล้างให้สะอาดด้วยน้ำเปล่า 2 ครั้ง จะสามารถลดสารพิษที่อยู่ในผักและผลไม้ได้ถึง 90%
- สามารถล้างคราบในกาน้ำชาที่เป็นโลหะได้ โดยใส่เบกกิ้งโซดาลงไปในกาน้ำชาประมาณ 2 ช้อนโต๊ะ และน้ำมะนาวครึ่งลูก จากนั้นต้มทิ้งไว้ประมาณ 15 นาที แล้วนำมาล้างตามปกติ
- ใช้เป็นน้ำยาทำความสะอาดเครื่องสุขภัณฑ์ โดยนำเบกกิ้งโซดาประมาณ 1/2 กล่อง เทลงในถังเก็บน้ำน้ำหลังชักโครก แล้วให้ทิ้งไว้เลยเป็นเวลา 1 คืน จากนั้นกดชักโครก ตัวถังและชักโครกจะสะอาดและช่วยลดกลิ่นไม่พึ่งประสงค์ได้
- ใช้ดับกลิ่นท่อและแก้ท่อตัน โดยวิธีนี้ให้เทผงเบกกิ้งโซดาลงไปในท่อ 1 ถ้วย จากนั้นใส่เกลือแกงตามลงไป 1/4 ถ้วย และตามด้วยน้ำร้อน
- ใช้ทำความสะอาดด้านในเตาไมโครเวฟ ด้วยการนำเบกกิ้งโซดา มาผสมกับน้ำอุ่น ในอัตราส่วน 4 ช้อนชา : 1 ลิตร จากนั้นนำผ้าสะอาดชุบแล้วเช็ดให้ทั่วเตาไมโครเวฟ
ข้อควรระวัง
เบกกิ้งโซดาเป็นสารเคมีที่นิยมนำมาใช้ประโยชน์กับการประกอบอาหาร ยกตัวอย่างเช่น ใช้เป็นส่วนผสมหนึ่งในการทำเค้ก หรือคุ้กกี้ เพื่อให้เกิดความฟู นุ่ม น่ารับประทาน ซึ่งการนำมาใช้ควรผสมลงไปในปริมาณที่เหมาะสม เพราะหากใส่มากจนเกินไปจะทำให้ขนมมีรสชาติแปลกๆ ไม่อร่อย และอาจส่งผลเสียต่อระบบย่อยอาหารได้ ส่วนกรณีที่ใช้ผงเบกกิ้งโซดาในการล้างสารเคมีที่คงค้างในผักและผลไม้ ก็ไม่ควรใช้ในปริมาณเยอะจนเกิน เนื่องจากว่าอาจทำให้สารเคมีเหล่านี้แทรกซึมลงไปในผักและผลไม้ได้เช่นกัน
โซเดียมไบคาร์บอเนต ถือได้ว่าเป็นสารเคมีที่จำเป็นมาก ในกระบวนการทำอาหารหรือขนมต่างๆ หากใช้ในปริมาณที่ถูกที่ควร อาหารหรือขนมเหล่านั้นก็จะมีรสชาติดี น่ารับประทาน แต่หากใช้ในปริมาณที่มากเกินควรก็อาจจะทิ้งสารตกค้างไว้ได้เช่นกัน ดังนั้นควรใช้ในปริมาณที่เหมาะสมเสมอ
